IJssel in de derde ruimte

'Holland auf den ersten Blick' is een reisverslag uit 1972 van twee Oostduitse journalisten. De IJssel maakte niet veel indruk. 'Die Strasse nach Kampen, am Mündungslauf der IJssel entlang, zeigt wieder Zeichen der neuen Zeit; Schiffe auf dem Fluss, Lastwagen auf der Strasse mit Baumateriale und Stahlträgern beladen, Industrieanlagen an den Ufern, supermoderne, nűchterne Gebäude- es ist einer der Zufahrtswege zu den Neulandgebieten Noordoostpolder und Oost-Flevoland'.

De IJssel als drager van tekenen van de moderne tijd. De Oostduitsers nemen het landschap fysiek waar en beschrijven wat Edward Soja eerste ruimte zou hebben genoemd. De bezoekers uit de DDR ontwikkelen nauwelijks  de ideeën, mentale beelden die bij andere reizigers wel ontstaan tijdens een tocht langs de IJssel. Bij deze laatste reizigers roept de IJssel krachtige mentale associaties op en dan ontstaat een eigen geografie die door diezelfde Soja tweede ruimte wordt genoemd.

Maar ook dat kennen we allemaal. Het meesterwerk van Kevin Lynch ' The Image of the City' beschrijft de ervaring van ruimte. We snappen hoe een doorsnee persoon zich door de ruimte verplaatst en welke aanknopingspunten voor zijn of haar beleving relevant zijn. Een stadsplein, een kerk, een brede stoep, een met bomen omzoomde boulevard. Zo vormen de  fysieke  kenmerken van de IJssel  het casco waaraan zich gedachten en denkbeelden hechten. Onze cognitieve map heeft nog aansluiting met de fysieke wereld.

Het wordt pas echt interessant als we de 'derde ruimte' van Edward Soja betreden. Zoefffffffffffffffffffffff, pjoinnnggggggggggggg. In deze ruimte gaat het verhaal met ons op de loop. De suprematie van televisie, internet , media en computer doet zich gelden. Umberto Eco zou zeggen, we nemen je mee naar de hyperrealiteit; een reproductie van de werkelijkheid die soms echter dan het origineel is. We weten dat het 'fake' is maar we consumeren het omdat we het meegemaakt willen hebben.

Het zou aardig zijn indien de IJsselbiënnale voor ons naast de onvermijdelijke tweede ruimte ook een nieuwe derde ruimte zou kunnen openen. Een ruimte die is opgebouwd uit verhalen, fabels, verzinsels en die onrust zaait. En we bezien de IJssel door het nieuwe prisma van vreemde verhalen en vertellingen in ongekende combinaties van natuur, cultuur, architectuur en historie. 


De IJsselbiënnale is een initiatief van het Kunstenlab Deventer. Op woensdagavond 12 maart organiseert de GSRO in samenwerking met het Kunstenlab een thema-avond over de wording van de IJsselbiënnale. Ook niet-leden van de GSRO zijn van harte welkom deze avond bij te wonen. Voor meer informatie over de bijeenkomst van 12 maart klik hier.